Gipsimmobilisatie algemeen

MATERIAAL

Een gipsverband kan gemaakt worden uit verschillende materialen met verschillende voor- en nadelen.

• Mineraalgips

Ook wel Plaster of Paris (POP) genoemd.
Calciumfosfaat.

Voordelen:
- Zeer goed te mouleren
- Houdt een reductie beter dan andere materialen

Nadelen:
- Zwaar
- Breekt snel
- Niet waterbestendig

Wordt voornamelijk gebruikt in acute situaties zoals bij breuken en na een operatie. Dit wordt dan voornamelijk als een spalk gedragen. Het kan ook gebruikt worden in langdurige setting zoals bij de reductie van klompvoeten.

• Synthetisch

Polyester of glasvezel (met polyurethaan hars).
Gebruikt voor niet-acute pathologie.
Rigide.
Semi-rigide. Dit soort gips heeft gelijkaardige eigenschappen als een rigide gips maar laat iets meer vrijheid toe wat het comfortabeler maakt maar iets minder stabiel.

Voordelen:
- Licht
- Stabiel
- Snelle uitharding
- Water bestendig
- Kan op gestapt worden

Nadelen:
- Minder conformerend
- Minder moulage mogelijk

• Combi

De semi-rigide variant wordt vaak gebruikt in combinatie met de rigide variant. Dit wordt bijvoorbeeld gebruikt om de randen van een gips zachter te maken. Deze combinatie kan ook gebruikt worden om de gips minder rigide te maken op plaatsen die dit niet vereisen. Zo kan het stappen gefaciliteerd worden door meer beweeglijkheid in de voet toe te laten (zie het voorbeeld hieronder).

Andere

- Thermoplastisch (polyester met thermoplastische coating)
- Kurkspalk

TYPES GIPSVERBANDEN

De meest voorkomende types gipsverbanden zijn:

• Bovenarmgips
• Onderarm/polsgips
• Bovenbeengips
• Kniekoker
• Onderbeengips

Verschillende specifieke soorten gipsverbanden zijn mogelijk en worden afzonderlijk besproken bij deze onderdelen.

GIPSVERBAND/SPALK/BRACE

Deze termen dekken sommige overlappende ladingen worden vaak door elkaar gebruikt wat verwarrend kan overkomen.

• Gipsverband:
  Een gipsverband is de meest gebruikte ondersteuning bij botbreuken. Het is ook bedoeld als de meest stabiele immobilisatie. Het gipsverband houdt het bot op zijn plaats terwijl het geneest en beschermt het tegen verder letsel. Gipsverband is gemaakt van gips of glasvezel en wordt op maat gemaakt voor uw lichaam.
• Spalk:
  Een orthopedische spalk is een medisch hulpmiddel dat wordt gebruikt om botten en gewrichten te ondersteunen, te richten of te immobiliseren onmiddellijk na een verwonding of tijdens een therapie. Ze worden vaak gebruikt om breuken, verstuikingen en ontwrichtingen te behandelen. Een spalk kan worden gemaakt van verschillende materialen waaronder metaal, gips, glasvezel of kunststof. Hoewel ze niet bedoeld zijn voor langdurig gebruik, kunnen orthopedische spalken een effectieve manier zijn om een gewond lichaamsdeel te beschermen totdat u de volgende mijlpaal in uw genezingsproces bereikt.
• Brace:
  Een brace is vergelijkbaar met gipsverband, in die zin dat hij het geblesseerde gebied immobiliseert en de genezing bevordert. Maar in tegenstelling tot gips is een brace gemaakt om gedurende langere tijd aan- en uit te trekken. Ze zijn vaak gemaakt van materialen die flexibeler zijn, zodat u ze tijdens de behandeling kunt verwijderen. Dit maakt braces vaak comfortabeler om te dragen en gemakkelijker om in te bewegen, maar het betekent ook dat ze minder steun bieden dan gips. Braces worden dan ook meestal gebruikt voor letsels die geen volledige immobilisatie vereisen.

INFORMATIE TE VERSTREKKEN AAN PATIËNTEN DIE EEN GIPSVERBAND KRIJGEN

• Het wordt afgeraden om juwelen te dragen (bv ringen) onder of distaal van een gipsverband.
• Nagellak, gelnagels of gelish worden afgeraden omdat de capillaire refill hierdoor minder kan worden gecontroleerd.
• Contact met water wordt best vermeden tenzij specifiek anders aangegeven. Een specifieke beschermhoes kan gebruikt worden om een gips te beschermen bij het wassen.
• Laat geen vuil in het gipsverband komen.
• Het besturen van een voertuig is niet toegestaan tijdens een gipsimmobilisatie.
• Ga bij jeuk niet krabben onder de gips. Dit kan letsels onder het verband veroorzaken. Om dit te voorkomen is het droog en proper houden van de gips het meest belangrijke. Het kan soms helpen om koude lucht onder de gips te blazen of er kan een anti-jeuk spray gebruikt worden.
• Bij forse toename van de pijn dient de patiënt dringend contact op te nemen met de behandelende dienst.
• Zwelling is mogelijk:
  - Typisch meer uitgesproken bij het afhangen van het lidmaat.
  - Verkleuringen van vingers of tenen (donkerrood, blauw, wit) zijn mogelijk.

MOGELIJKE COMPLICATIES

• Systemisch:
  
  - Trombosen en embolen
  - Spieratrofie
  - Osteopenie
  
  
• Lokaal:
  
  - Huidveranderingen
  - Kneuzingen onder het gips
  - Druknecrose
  - Allergische reactie op het gipsmateriaal
  - Brandwondjes of schaafwonden door gipszagen
  - Brandwonden door de exoterme reactie van de gips
  - Zwelling en stuwing
  - Verstoorde arteriële of veneuze bloedsomloop
  - Drukletsel van een zenuw (bv. peroneus, ulnaris, en de radialis superficialis)
  - Spieratrofie
  - Compartiment syndroom
  - CRPS
  - Volkmann contractuur
  - Verlies van reductie van de breuk of luxatie
  - Verplaatsing van het gips
  - Breken van het gips, vooral bij gebruik van POP
  - Stijfheid van de gewrichten
  - Spiercontracturen
  - Schouderoverbelasting of overbelastingsblessures bij gebruik van krukken
  - Pijn in een aangrenzende gewrichten door een abnormale houding

VERWIJDEREN VAN HET GIPSVERBAND

Verschillende types gipsverbanden kunnen op een verschillende manier verwijderd worden. Een gipsspalk of open gips kan verwijderd worden door met de schaar te knippen in het gedeelte dat niet gegipst is. Een semi-rigide synthetische gips kan ook verwijderd worden met een schaar. Voor een hard circulair gipsverband (zowel rigide synthetisch als mineraalgips) is het gebruik van een gipszaag noodzakelijk.

Gipszagen hebben een blad dat met een hoge frequentie trilt, waardoor ze door harde materialen als gips en glasvezel kunnen snijden maar ze draaien niet rond zodat ze veiliger zijn voor de huid. Hoewel een gipszaag niet in de huid snijdt, kan het wel een huidletsel veroorzaken doordat de zaag warm of te heet kan worden. Om deze reden worden de zaagbladen regelmatig vervangen.

SPECIALE GIPSTECHNIEKEN

• Afneembare gips
• Sarmiento techniek
• Wigreductie